Bon Natal!

Imagine per Yelling Rosa

Bon Natal,

universal,

al interlinguistas,

scriptores e blogistas!

Natal Bon

a omnes qui son

enthusiastas linguistic

sempre optimistic!

Le cibo del iris

Hodie io vole mangiar

le cibo del iris:

Io mangia rubie

- isto es fragas

Io mangia orange

- isto es oranges

Io mangia jalne

- isto es bananas

Io mangia verde

- isto es salata

Io mangia blau

- isto es myrtillos

Io mangia indigo

- isto es Lactarius indigo

Io non mangia violetto

- isto es mi violas

que io pone in un corbe al tabula

presso mi cibo del iris

Le pluvia ha passate,

io specta in alto

al iris que dice:

bon appetito!

Le dansa del sufi

Aperi tu spirito

e lassa le celate beltate

effluer como radios

de un sol oblidate

que era retenite

troppo longe tempore

Torna te sin fin

in le dansa vorticose

del sufi

Quita le terra

e levita in alto

al celeste beatitude

Le ballo nunquam cessa:

Quando le musica mutesce

le anima ancora canta

trans le nocte

usque le alba 

Esseres del pais hibernal

Io es tanto fatigate

como le arbores

Illos dormi tote le hiberno

Nigre folios al solo

se misce con le gravella

Le vita prende un pausa

le spisse copertura

del obscuritate

inveloppa le esseres

del pais hibernal

Similaritate Interlingua/Esperanto

Isto es le decime parte in mi serie de comparationes inter Interlingua e altere linguas. In le previe comparationes 
io ha comparate iste linguas:

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Pro anglese e espaniol io primo usava differente vocabularios del cento parolas plus commun. Ma il esseva difficile trovar un tal lista pro portugese. In vice io trovava un lista con cento parolas interessante e representative, e decideva usar lo pro tote le comparationes. Dunque io usava iste lista pro facer nove comparationes pro anglese e espaniol.
Le lista veni de iste adresse:
https://www.portuguesepod101.com/portuguese-word-lists/?page=1

Grande similaritate da 1 puncto, similaritate partial 0,5 punctos e nulle similaritate 0 punctos. Usante le lista de 100 parolas on obtene un correspondentia inter le punctos e le percentos.

Evalutar similaritate e comprensibilitate inter parolas plus o minus similar es difficile. Si vos discoperi evalutationes erronee, per favor commenta e io va corriger le errores.
Quando io es insecur del pronunciation de un parola io usa forvo.com pro controlar lo.

Iste comparationes non es scientific, ma da un resultato approximative.

In iste decime parte io compara Interlingua con Esperanto:

1. septimana - semajno 0,5
2. anno - jaro 0
3. hodie - hodiaŭ 1
4. deman - morgaŭ 0
5. heri - hieraŭ 1
6. calendario - kalandrilo 0,5
7. secunda - sekundo 1
8. hora - horo 1
9. minuta - minuto 1
10. horologio - horloĝo 1
11. poter - povi 0,5
12. usar - uzi 1
13. facer - fari 0
14. ir - iri 0,5
15. venir - veni 0,5
16. rider - ridi 0,5
17. vider - vidi 0,5
18. longe - longa 1
19. parve - malgranda 0
20. bon - bona 1
21. belle - bela 1
22. fede - malbela 0
23. difficile - malfacila 0
24. facile - facila 1
25. mal - malbona 0
26. proxime - proksima 1
27. placer - plezuro 0,5
28. salute - saluton 1
29. die - tago 0
30. tarde - malfrue 0
31. nocte - nokto 1
32. toto - ĉio 0
33. gratias - dankon 0
34. no - ne 1
35. deliciose - bongustega 0
36. io - mi 0,5
37. (io) es - (mi) estas 0,5
38. adeo - adiaŭ 1
39. si - jes 0
40. lunedi - lundo 0,5
41. martedi - mardo 0
42. mercuridi - merkredo 0,5
43. jovedi - ĵaŭdo 0
44. venerdi - vendredo 0,5
45. sabbato - sabato 1
46. dominica - dimanĉo 0
47. maio - majo 1
48. januario - januaro 1
49. februario - februaro 1
50. martio - marto 0,5
51. april - aprilo 1
52. junio - junio 1
53. julio - julio 1
54. augusto - aŭgusto 1
55. septembre - septembro 1
56. octobre - oktobro 1
57. novembre - novembro 1
58. decembre - decembro 1
59. zero - nulo 1 (=nulle)
60. un - unu 1
61. duo - du 1
62. tres - tri 0,5
63. quatro - kvar 0
64. cinque - kvin 0
65. sex - ses 0,5
66. septe - sep 0,5
67. octo - ok 0
68. novem - naŭ 0
69. dece - dek 0
70. caffe - kafo 1
71. bira - biero 0,5
72. the - teo 0,5
73. vino - vino 1
74. aqua - akvo 1
75. carne - viando 0
76. porco - porko 1
77. pullo - kokido 0
78. agno - ŝafido 0
79. pisce - fiŝo 0
80. pede - piedo 0,5
81. gamba - kruro, gambo 0,5
82. capite - kapo 0
83. bracio - brako 0,5
84. mano - mano 1
85. digito - fingro 0
86. corpore - korpo 1
87. stomacho - stomako 1
88. dorso - dorso 1
89. pectore - brusto 0
90. infirmera - flegistino 0
91. empleato - dungito 0
92. policiero - policisto 1
93. cocinero - kuiristo 0
94. ingeniero - inĝeniero 1
95. medico - kuracisto 0
96. gerente - manaĝero 0
97. professor - profesoro 1
98. programmator - programisto 1
99. venditor - vendisto 1
100. scriptor - verkisto, aŭtoro 0,5

Similaritate Interlingua/Esperanto: 55,5 punctos/percentos

Quanto grande es le similaritate comparate con le altere linguas investigate usque nunc?

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Esperanto (Similaritate: 55,5 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Esperanto es le prime lingua artificial in mi comparationes. 
Illo esseva lanceate in 1887 per le ophthalmologista 
judeo-polonese Ludwik Lejzer Zamenhof.
Illo ha un grammatica toto regular e cata littera 
in le alphabeto sempre representa un phonema. 
A causa de isto il ha le litteras con "cappellos" e le
littera "ŭ", que es usate pro marcar diphthongos. 

Le accento es sempre al penultime syllaba.
Cata parola es distincte, assi il non ha homonymos. 
Per exemplo, in Interlingua "sol" pote significar le sol 
(que brilla a nos), un persona in solitude o le tono 
sol (=G). In Esperanto le sol que brilla es "suno", 
un persona in solitude es "sola" e le tono es G 
(legite como "go").
Omne le substantivos fini in -o, omne le adjectivos 
fini in -a e omne le adverbios fini in -e.
Assi parolas facilemente pote cambiar le classe de parolas.

Le numeros in Esperanto sona latinesc, ma Sr. Zamenhof se ha permittite un poco de libertate in lor formation:

60. un - unu 1
61. duo - du 1
62. tres - tri 0,5
63. quatro - kvar 0
64. cinque - kvin 0
65. sex - ses 0,5
66. septe - sep 0,5
67. octo - ok 0
68. novem - naŭ 0
69. dece - dek 0

Un cosa practic es que illos es multo breve, assi on rapidemente pote dicer grande numeros. Compara isto:

mil-okcent-okdek-sep (Esp) 6 syllabas
mille octo-centos octanta-septe (Ia) 11 syllabas 

Le infinitivos es un poco confundente pro un interlinguista. Per exemplo:

15. venir - veni

Le infinitivo in Esperanto sona como le presente in Interlingua. Isto es le causa proque io solo dava 
0,5 punctos. 
Le parola es le mesme, ma le grammatica confunde.

Un systema de multe affixos modifica le significantia del parolas. Per exemplo "mal-" significa "le opposito de". Assi nos ha

19. parve - malgranda
22. fede - malbela
23. difficile - malfacila
25. mal - malbona

Malgrado le origine latin de iste parolas, un persona 
que non cognosce Esperanto pote esser confundite 
de illos.

Le suffixo "-ido" significa "prole". Assi nos ha

77. pullo - kokido
78. agno - ŝafido

Le suffixo "-in" significa un femina. Assi nos ha

90. infirmera - flegistino

Un infirmero deveni "flegisto"

E "flegi" e le suffixo "-in" veni de germano. Esperanto prende le majoritate del parolas de latino/italiano, francese, germano e anglese. Sovente le parolas es abbreviate e adaptate al grammatica e phonetica de Esperanto.
A vices parolas debe esser modificate, pro evitar ambiguitates. Per exemplo "planeta" deveni "planedo", proque "planeto" poterea significar "un parve plano", proque le suffixo "-et" significa "parve".
Affixos pote esser combinate, assi que los mesmo pote crear parolas "impossibile". Si nos usa exemplos previe, nos pote construer "malplanedinideto" =le opposito de un parve prole de un planeta feminin.

Le parola pro toto: "ĉio", appertine a un systema correlatante artificial de parolas sovente usate:

Clicca al imagine pro aggrandir lo

Nos recognosce multe parolas latin in le lista. Nos anque ha parolas francese de origine latin, ma isto sovente los face difficile a recognoscer pro un interlinguista, proque illos es transformate in plure passos. Per exemplo:

46. dominica - dimanĉo (fr. dimanche)

Il anque ha typic parolas francese como:

75. carne - viando (viande, de lat. vivenda)

Nos trova plure parolas de germano:

2. anno - jaro (Jahr)
4. deman - morgaŭ (morgen)
29. die - tago (Tag)
30. tarde - malfrue (früh)
33. gratias - dankon (danke)
78. agno - ŝafido (Schaf)
79. pisce - fiŝo (Fisch)
85. digito - fingro (Finger)
89. pectore - brusto (Brust)
90. infirmera - flegistino (Pflege)
91. empleato - dungito (dingen)

Certe de iste parolas poterea esser de anglese, proque il ha similaritates inter germano e anglese: fish, finger.
Ma nos anque trova parolas purmente anglese como "jes" del anglese "yes" =si.

Le parola "dungito" veni del german "dingen", ma in le forma esperantistic illo anque resimila "dung" que e in germano e anglese significa stercore.

Nos trova un parola multo commun del greco (non includite in le lista de 100 parolas): "kaj" (και, pronunciate kié in greco) con le signification "e", como in "pomos e piras". Anque le plural "-oj" (fingroj=digitos) es inspirate de un forma plural del greco.

Le grammatica e vocabulario de Esperanto es vermente interessante, ma io debe limitar me.

Alora nos finira con le question: quanto comprensibile es Esperanto pro un interlinguista?
Naturalmente on recognosce multissime parolas, ma proque le grammatica es multo differente a lo de Interlingua, le comprension es multo limitate.
Le similaritate procentual del vocabulario placia Esperanto le plus proxime a romaniano, que anque ha un grammatica differente de Interlingua. Ergo io suppone que Esperanto es tanto comprensibile como romaniano (ma plus facile a apprender!)

Le proxime vice io comparara Interlingua con Ido. Isto es le Esperanto reformate. Como nos memora, "-ido" significa prole. (Le suffixos pote esser parolas independente in Esperanto!)
Esperanto, Ido e Interlingua es le tres plus usate linguas international auxiliar. (Esperanto essente multo plus grande que Ido e Interlingua)

Quanto dissimilar es Esperanto e Ido? Esque le vocabulario de Ido es plus similar a lo de Interlingua?
Nos videra in januario!