Jan 6, 2019

Similaritate Interlingua/Ido

Isto es le dece-prime parte in mi serie de comparationes inter Interlingua e altere linguas. 
In le previe comparationes
io ha comparate iste linguas:

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Esperanto (Similaritate: 55,5 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Pro anglese e espaniol io primo usava differente vocabularios del cento parolas plus commun. Ma il esseva difficile trovar un tal lista pro portugese. In vice io trovava un lista con cento parolas interessante e representative, e decideva usar lo pro tote le comparationes. Dunque io usava iste lista pro facer nove comparationes pro anglese e espaniol.
Le lista veni de iste adresse:
https://www.portuguesepod101.com/portuguese-word-lists/?page=1

Grande similaritate da 1 puncto, similaritate partial 0,5 punctos e nulle similaritate 0 punctos. Usante le lista de 100 parolas on obtene un correspondentia inter le punctos e le percentos.

Evalutar similaritate e comprensibilitate inter parolas plus o minus similar es difficile. Si vos discoperi evalutationes erronee, per favor commenta e io va corriger le errores.
Quando io es insecur del pronunciation de un parola io usa forvo.com pro controlar lo.

Iste comparationes non es scientific, ma da un resultato approximative.

In iste decime parte io compara Interlingua con Ido:



INTERLINGUA/IDO/ESPERANTO/

SIMILARITATE IA-IDO/ESP-IDO

1. septimana - semano - semajno 0,5/1
2. anno - yaro - jaro 0/1
3. hodie - ca-die - hodiaŭ 0/0
4. deman - pos-morge - morgaŭ 0/0,5
5. heri - hiere - hieraŭ 1/1
6. calendario - kalendario - kalandrilo 1/0,5
7. secunda - sekundo - sekundo 1/1
8. hora - horo - horo 1/1
9. minuta - minuto -minuto 1/1
10. horologio - horlojo - horloĝo 1/1
11. poter - povar - povi 0,5/0,5
12. usar - uzar - uzi 1/1
13. facer - facar - fari 1/0
14. ir - irar - iri 1/0,5
15. venir - venar - veni 1/0,5
16. rider - ridar - ridi 1/0,5
17. vider - vidar - vidi 1/0,5
18. longe - longa - longa 1/1
19. parve (micre) - mikra - malgranda 1/0
20. bon - bona - bona 1/1
21. belle - bela - bela 1/1
22. fede - leda - malbela 0/0
23. difficile - desfacila - malfacila 1/0
24. facile - facila -facila 1/1
25. mal - mala - malbona 1/0
26. proxime - proxim - proksima 1/1
27. placer - plezuro - plezuro 0,5/1
28. salute - saluto - saluton 1/1
29. die - dio - tago 1/0
30. tarde - tarde - malfrue 1/0
31. nocte - nokto -nokto 1/1
32. toto (omne) - omno - ĉio 1/0
33. gratias - danko - dankon 0/1
34. no - no - ne 1/1
35. deliciose - delicoza - bongustega 1/0
36. io - me - mi 0,5/0,5
37. (io) es - (me) esas - (mi) estas 0,5/1
38. adeo - adio - adiaŭ 1/1
39. si - yes - jes 0/1
40. lunedi -lundio - lundo 1/1
41. martedi - mardio - mardo 0,5/1
42. mercuridi - merkurdio - merkredo 1/0,5
43. jovedi - jovdio - ĵaŭdo 1/0
44. venerdi - venerdio - vendredo 1/0,5
45. sabbato - saturdio - sabato 0/0
46. dominica - sundio - dimanĉo 0/0
47. maio - mayo - majo 1/1
48. januario - januaro - januaro 1/1
49. februario - februaro - februaro 1/1
50. martio - marto - marto 0,5/1
51. april - aprilo - aprilo 1/1
52. junio - junio - junio 1/1
53. julio - julio - julio 1/1
54. augusto - agosto - aŭgusto 0,5/0,5
55. septembre - septembro - septembro 1/1
56. octobre - oktobro - oktobro 1/1
57. novembre - novembro - novembro 1/1
58. decembre - decembro - decembro 1/1
59. zero (nulle) - zero/nulo - nulo 1/1
60. un - un - unu 1/1
61. duo - du - du 1/1
62. tres - tri - tri 0,5/1
63. quatro - quar - kvar 0/1
64. cinque - kin - kvin 0/0,5
65. sex - sis - ses 0/0,5
66. septe - sep - sep 0,5/1
67. octo - ok - ok 0/1
68. novem - non - naŭ 0/0
69. dece - dek - dek 0/1
70. caffe - kafeo - kafo 1/1
71. bira - biro - biero 1/0,5
72. the - teo - teo 0,5/1
73. vino - vino - vino 1/1
74. aqua - aquo - akvo 1/1
75. carne - karno - viando 1/0
76. porco - porko - porko 1/1
77. pullo - hanyuneto - kokido 0/0
78. agno - mutonyuno/agnelo - ŝafido 0,5/0
79. pisce - fisho - fiŝo 0/1
80. pede - pedo - piedo 1/1
81. gamba - gambo - kruro, gambo 1/0,5
82. capite - kapo - kapo 0/1
83. bracio - brakio - brako 1/1
84. mano - manuo - mano 0,5/0,5
85. digito - fingro - fingro 0/1
86. corpore - korpo - korpo 1/1
87. stomacho - stomako - stomako 1/1
88. dorso - dorso - dorso 1/1
89. pectore - pektoro - brusto 1/0
90. infirmera - flegistino - flegistino 0/1
91. empleato - employato - dungito 1/0
92. policiero - policisto - policisto 1/1
93. cocinero - koquisto - kuiristo 0/0
94. ingeniero - injenioro - inĝeniero 1/1
95. medico - mediko - kuracisto 1/0
96. gerente - direktanto/jeranto - manaĝero 0,5/0
97. professor - profesoro - profesoro 1/1
98. programmator - programisto - programisto 1/1
99. venditor - vendisto - vendisto 1/1
100. scriptor (autor) - skribisto (autoro) - verkisto, aŭtoro 0,5/0,5

Similaritate Interlingua/Ido 72,5 punctos/percentos
Similaritate Esperanto/Ido 69,5 punctos/percentos

Quanto grande es le similaritate inter Interlingua e Ido comparate con le altere linguas investigate usque nunc?

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Ido (Similaritate: 72,5 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Esperanto (Similaritate: 55 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Nos vide que Interlingua e Ido ha un grande similaritate in lor vocabulario, solmente superate de italiano, e al mesme nivello que lo con latino.
Le similaritate inter Interlingua e Esperanto es multo plus minor.

Il es interessante vider que Ido ha plus o minus le mesme grado de similaritate vocabular con Interlingua e Esperanto. Alora Ido ha substituite multe parolas de Esperanto con radices german, francese, artificial etc. con radices latin:

INTERLINGUA/IDO/ESPERANTO
30. tarde - tarde - malfrue
32. toto (omne) - omno - ĉio
75. carne - karno - viando
89. pectore - pektoro - brusto
91. empleato - employato - dungito

Alora, chronologicamente nos vide un movimento in iste tres linguas de plus in plus verso le vocabulario latino/grec:
Esperanto (1887)
Ido (1907)
Interlingua (1951)

Quanto al grammatica Ido es multo plus similar a Esperanto. Le lingua ha le mesme structura, con le differente classes de parolas sempre con termination al mesme vocal (-o pro substantivos, -a pro adjectivos etc.)

On ha le mesme systema de radices vocabular modificate per un systema de affixos.

Le verbos, como in Esperanto, fini in per exemplo, -is, -as, -os, pro designar le tempore passate, presente e futur. Ultra isto il ha certe differentias in formas grammatical e in le collection de affixos. Ambe linguas ha un grammatica stricto regular.

Le linguas fonte de Ido es francese, italiano, espaniol, anglese, germano e russo. Isto corresponde al linguas fonte e controlo de Interlingua (minus portugese).
Le differentia es que in Ido on non sempre ha seligite le parola le plus commun, como in Interlingua.
On ha retenite german parolas (de Esperanto) como "yaro", "morge", "danko", "fisho", "fingro" e "flegistino" e le anglese "yes".
Le esperanto-german "ŝafido" es reimplaciate con le franco-idoistic "mutonyuno".
Assi le suffixo de Esperanto, "-ido", que es le origine del nomine del lingua, es reinplaciate per "-yuno"!

Le infinitivos es plus similar a los de Interlingua, con le termination "-r":

INTERLINGUA/IDO/ESPERANTO
12. usar - uzar - uzi
13. facer - facar - fari
15. venir - venar - veni

In iste exemplo illos omne fini in "-ar". Isto es proque Ido ha duo formas del infinitivo que non existe in Interlingua:
le infinitivo passate "venir" e futur "venor".

Le numeros es assatis similar a los de Esperanto. Illos es curte e on dunque pote dicer longe series numeric rapidemente.

On non usa signos diacritic, como Esperanto. Per exemplo, in vice de "ĉ" on usa le digrapho "ch", e in vice de "ŝ" on usa "sh". Ultra isto certe litteras ha un altere pronunciation que in Esperanto.

Un interessante cosa in Ido es que le substantivos ha tres formas de genus: neutral, masculin e feminin.
Per exemplo:
Senior: Siorulo (-ul-)
Seniora: Siorino (-in-)
Senior o Seniora (non determinate): Sioro (nulle suffixo)

In Esperanto le forma masculin es le standard, e le feminin es marcate con le suffixo "-in". Per exemplo "patre" es "patro" e "matre" es "patrino".
In Ido on ha le parola "matro" e anque "patrino". Theoreticamente on poterea dicer "matrulo" (le matre masculin=patre) proque on pote dicer "patrino" (le patre feminin=matre) ma io non ha trovate iste forma.

Summarisante, nos pote constatar que Ido sta in medie cammino inter Interlingua e Esperanto in le vocabulario, ma quanto al grammatica illo es multo plus proxime a Esperanto. Assi Ido e Esperanto es in grande parte intercomprensibile.
Pro interlinguistas Ido es comprensibile forsan al nivello de latino o espaniol, ma le simple e regular grammatica e le grande similaritate in vocabulario significa que un interlinguista pote apprender Ido rapidemente. 


No comments:

Post a Comment