Hen

Chronica publicate in Panorama in interlingua, no.2, 2021

Omne le linguas continuemente es inricchite con nove parolas. In le majoritate del casos isto es parolas imprestate, nove compositos, vetere parolas con nove significantias o pur neologismos. Normalmente il se tracta de substantivos, adjectivos e verbos. Numerales e pronomines es exemplos de classes de parola que es claudite. Illos rarmente prende nove parolas.

Ma il ha exceptiones – ante alcun annos, le lingua svedese esseva inricchite con un nove pronomine, que ha devenite establite e in le lingua scribite, e in le lingua parlate: ”hen”. Il jam habeva ”han” que significa ”ille” e ”hon” (pronunciate ”hun”) que significa ”illa”. ”Hen” es un pronomine de genere neutral, singular, tertie persona. Illo es usate quando on non sape o non vole specificar le sexo de un persona, o quando le persona non vole identificar se con un sexo specific.

Le besonio de un tal pronomine naturalmente ha essite actualisate durante le de plus in plus intensive debatto super le identitate sexual, ubi differente gruppos, le quales anteriormente esseva rendite invisibile, ha demandate recognoscentia de lor identitate e modo de vita.

Iste nove pronomine es ben adaptate a assi appellate personas non-binari, le quales non pote o non vole identificar se ni como viro, ni como femina, ma in vice alique inter o ultra le duo sexos.

”Hen” ha devenite un parola disputate in Svedia, mesmo si le debatto se ha temperate durante le annos recente. Alcunos reage negativemente al parola, proque in lor opinion su uso normalisa un phenomeno al qual illes se oppone. Alteres lo vide solmente como un parola practic que pote esser usate in vice de ”ille o illa”.

Le parola esseva proponite jam in 1966 del linguista Rolf Dunås. Ille refereva al pronomine finnese ”hän”, con le mesme signification e pronunciation. Finnese manca pronomines pro ille e illa.

”Hen” ha essite usate de plus in plus durante le 21e seculo, e ha crescite notabilemente post 2012. Le parola entrava al dictionario del Academia Svedese in 2015.

Esque Interlingua haberea le possibilitate de usar un pronomine de genere neutral? Isto totalmente depende del facto si tales existe in le linguas fonte. Ecce alcun propositiones:

Desde longe tempore, anglese ha le possibilitate de usar ”singular they” – ”illes in singular”. Iste forma ha ganiate popularitate durante recente annos.

In espaniol on ha proponite ”elle”, pronunciate ”eje” o ”elje”. (Ille=él, illa=ella). On anque ha proponite ”æ” i vice de ”a” o ”e”. Isto devenirea ”illæ”. Ma como pronunciar isto? Forsan como in latino classic: ”illaj”.

Latino non ha un parola equivalente a ”hen”, ma pote usar le forma masculin pro ambe sexos, si le sexo non es specificate. Anglese ha facite similarmente in le passato, usante ”generic he” (”ille generic”). Ma isto ya non es lo que nos cerca!

Nos presto pote constatar que le linguas fonte de Interlingua non ha avantiate tanto como svedese con respecto al creation de un pronomine pro le sexo neutral. Il ha plure propositiones e nulle de illos ha ganiate sufficiente terreno. Dunque nostre lingua non ancora ha le possibilitate de usar un tal, secundo le regula de tres. Il es possibile crear un lingua plus sexualmente neutral per le uso de paraphrases ubi on evita ”ille” e ”illa”, ma il tardara multe tempore ante que Interlingua habera un parola equivalente a ”hen”.

Certe linguas construite ha un tal pronomine. In Ido ”ille/illa” es ”il(u)/el(u)”. Le forma neutral es ”lu”. In Lingua Franca Nova, como in finlandese, il solmente existe un pronomine pro le tertie persona in singular: ”el”. 

Interlingua, a differentia de iste linguas, non es construite, ma methodicamente derivate del linguas fonte. Dunque, on non pote construer impulsivemente su proprie parolas.