Bon Natal!

Imagine per Yelling Rosa

Bon Natal,

universal,

al interlinguistas,

scriptores e blogistas!

Natal Bon

a omnes qui son

enthusiastas linguistic

sempre optimistic!

Le cibo del iris

Hodie io vole mangiar

le cibo del iris:

Io mangia rubie

- isto es fragas

Io mangia orange

- isto es oranges

Io mangia jalne

- isto es bananas

Io mangia verde

- isto es salata

Io mangia blau

- isto es myrtillos

Io mangia indigo

- isto es Lactarius indigo

Io non mangia violetto

- isto es mi violas

que io pone in un corbe al tabula

presso mi cibo del iris

Le pluvia ha passate,

io specta in alto

al iris que dice:

bon appetito!

Le dansa del sufi

Aperi tu spirito

e lassa le celate beltate

effluer como radios

de un sol oblidate

que era retenite

troppo longe tempore

Torna te sin fin

in le dansa vorticose

del sufi

Quita le terra

e levita in alto

al celeste beatitude

Le ballo nunquam cessa:

Quando le musica mutesce

le anima ancora canta

trans le nocte

usque le alba 

Esseres del pais hibernal

Io es tanto fatigate

como le arbores

Illos dormi tote le hiberno

Nigre folios al solo

se misce con le gravella

Le vita prende un pausa

le spisse copertura

del obscuritate

inveloppa le esseres

del pais hibernal

Similaritate Interlingua/Esperanto

Isto es le decime parte in mi serie de comparationes inter Interlingua e altere linguas. In le previe comparationes 
io ha comparate iste linguas:

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Pro anglese e espaniol io primo usava differente vocabularios del cento parolas plus commun. Ma il esseva difficile trovar un tal lista pro portugese. In vice io trovava un lista con cento parolas interessante e representative, e decideva usar lo pro tote le comparationes. Dunque io usava iste lista pro facer nove comparationes pro anglese e espaniol.
Le lista veni de iste adresse:
https://www.portuguesepod101.com/portuguese-word-lists/?page=1

Grande similaritate da 1 puncto, similaritate partial 0,5 punctos e nulle similaritate 0 punctos. Usante le lista de 100 parolas on obtene un correspondentia inter le punctos e le percentos.

Evalutar similaritate e comprensibilitate inter parolas plus o minus similar es difficile. Si vos discoperi evalutationes erronee, per favor commenta e io va corriger le errores.
Quando io es insecur del pronunciation de un parola io usa forvo.com pro controlar lo.

Iste comparationes non es scientific, ma da un resultato approximative.

In iste decime parte io compara Interlingua con Esperanto:

1. septimana - semajno 0,5
2. anno - jaro 0
3. hodie - hodiaŭ 1
4. deman - morgaŭ 0
5. heri - hieraŭ 1
6. calendario - kalandrilo 0,5
7. secunda - sekundo 1
8. hora - horo 1
9. minuta - minuto 1
10. horologio - horloĝo 1
11. poter - povi 0,5
12. usar - uzi 1
13. facer - fari 0
14. ir - iri 0,5
15. venir - veni 0,5
16. rider - ridi 0,5
17. vider - vidi 0,5
18. longe - longa 1
19. parve - malgranda 0
20. bon - bona 1
21. belle - bela 1
22. fede - malbela 0
23. difficile - malfacila 0
24. facile - facila 1
25. mal - malbona 0
26. proxime - proksima 1
27. placer - plezuro 0,5
28. salute - saluton 1
29. die - tago 0
30. tarde - malfrue 0
31. nocte - nokto 1
32. toto - ĉio 0
33. gratias - dankon 0
34. no - ne 1
35. deliciose - bongustega 0
36. io - mi 0,5
37. (io) es - (mi) estas 0,5
38. adeo - adiaŭ 1
39. si - jes 0
40. lunedi - lundo 0,5
41. martedi - mardo 0
42. mercuridi - merkredo 0,5
43. jovedi - ĵaŭdo 0
44. venerdi - vendredo 0,5
45. sabbato - sabato 1
46. dominica - dimanĉo 0
47. maio - majo 1
48. januario - januaro 1
49. februario - februaro 1
50. martio - marto 0,5
51. april - aprilo 1
52. junio - junio 1
53. julio - julio 1
54. augusto - aŭgusto 1
55. septembre - septembro 1
56. octobre - oktobro 1
57. novembre - novembro 1
58. decembre - decembro 1
59. zero - nulo 1 (=nulle)
60. un - unu 1
61. duo - du 1
62. tres - tri 0,5
63. quatro - kvar 0
64. cinque - kvin 0
65. sex - ses 0,5
66. septe - sep 0,5
67. octo - ok 0
68. novem - naŭ 0
69. dece - dek 0
70. caffe - kafo 1
71. bira - biero 0,5
72. the - teo 0,5
73. vino - vino 1
74. aqua - akvo 1
75. carne - viando 0
76. porco - porko 1
77. pullo - kokido 0
78. agno - ŝafido 0
79. pisce - fiŝo 0
80. pede - piedo 0,5
81. gamba - kruro, gambo 0,5
82. capite - kapo 0
83. bracio - brako 0,5
84. mano - mano 1
85. digito - fingro 0
86. corpore - korpo 1
87. stomacho - stomako 1
88. dorso - dorso 1
89. pectore - brusto 0
90. infirmera - flegistino 0
91. empleato - dungito 0
92. policiero - policisto 1
93. cocinero - kuiristo 0
94. ingeniero - inĝeniero 1
95. medico - kuracisto 0
96. gerente - manaĝero 0
97. professor - profesoro 1
98. programmator - programisto 1
99. venditor - vendisto 1
100. scriptor - verkisto, aŭtoro 0,5

Similaritate Interlingua/Esperanto: 55,5 punctos/percentos

Quanto grande es le similaritate comparate con le altere linguas investigate usque nunc?

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Esperanto (Similaritate: 55,5 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Esperanto es le prime lingua artificial in mi comparationes. 
Illo esseva lanceate in 1887 per le ophthalmologista 
judeo-polonese Ludwik Lejzer Zamenhof.
Illo ha un grammatica toto regular e cata littera 
in le alphabeto sempre representa un phonema. 
A causa de isto il ha le litteras con "cappellos" e le
littera "ŭ", que es usate pro marcar diphthongos. 

Le accento es sempre al penultime syllaba.
Cata parola es distincte, assi il non ha homonymos. 
Per exemplo, in Interlingua "sol" pote significar le sol 
(que brilla a nos), un persona in solitude o le tono 
sol (=G). In Esperanto le sol que brilla es "suno", 
un persona in solitude es "sola" e le tono es G 
(legite como "go").
Omne le substantivos fini in -o, omne le adjectivos 
fini in -a e omne le adverbios fini in -e.
Assi parolas facilemente pote cambiar le classe de parolas.

Le numeros in Esperanto sona latinesc, ma Sr. Zamenhof se ha permittite un poco de libertate in lor formation:

60. un - unu 1
61. duo - du 1
62. tres - tri 0,5
63. quatro - kvar 0
64. cinque - kvin 0
65. sex - ses 0,5
66. septe - sep 0,5
67. octo - ok 0
68. novem - naŭ 0
69. dece - dek 0

Un cosa practic es que illos es multo breve, assi on rapidemente pote dicer grande numeros. Compara isto:

mil-okcent-okdek-sep (Esp) 6 syllabas
mille octo-centos octanta-septe (Ia) 11 syllabas 

Le infinitivos es un poco confundente pro un interlinguista. Per exemplo:

15. venir - veni

Le infinitivo in Esperanto sona como le presente in Interlingua. Isto es le causa proque io solo dava 
0,5 punctos. 
Le parola es le mesme, ma le grammatica confunde.

Un systema de multe affixos modifica le significantia del parolas. Per exemplo "mal-" significa "le opposito de". Assi nos ha

19. parve - malgranda
22. fede - malbela
23. difficile - malfacila
25. mal - malbona

Malgrado le origine latin de iste parolas, un persona 
que non cognosce Esperanto pote esser confundite 
de illos.

Le suffixo "-ido" significa "prole". Assi nos ha

77. pullo - kokido
78. agno - ŝafido

Le suffixo "-in" significa un femina. Assi nos ha

90. infirmera - flegistino

Un infirmero deveni "flegisto"

E "flegi" e le suffixo "-in" veni de germano. Esperanto prende le majoritate del parolas de latino/italiano, francese, germano e anglese. Sovente le parolas es abbreviate e adaptate al grammatica e phonetica de Esperanto.
A vices parolas debe esser modificate, pro evitar ambiguitates. Per exemplo "planeta" deveni "planedo", proque "planeto" poterea significar "un parve plano", proque le suffixo "-et" significa "parve".
Affixos pote esser combinate, assi que los mesmo pote crear parolas "impossibile". Si nos usa exemplos previe, nos pote construer "malplanedinideto" =le opposito de un parve prole de un planeta feminin.

Le parola pro toto: "ĉio", appertine a un systema correlatante artificial de parolas sovente usate:

Clicca al imagine pro aggrandir lo

Nos recognosce multe parolas latin in le lista. Nos anque ha parolas francese de origine latin, ma isto sovente los face difficile a recognoscer pro un interlinguista, proque illos es transformate in plure passos. Per exemplo:

46. dominica - dimanĉo (fr. dimanche)

Il anque ha typic parolas francese como:

75. carne - viando (viande, de lat. vivenda)

Nos trova plure parolas de germano:

2. anno - jaro (Jahr)
4. deman - morgaŭ (morgen)
29. die - tago (Tag)
30. tarde - malfrue (früh)
33. gratias - dankon (danke)
78. agno - ŝafido (Schaf)
79. pisce - fiŝo (Fisch)
85. digito - fingro (Finger)
89. pectore - brusto (Brust)
90. infirmera - flegistino (Pflege)
91. empleato - dungito (dingen)

Certe de iste parolas poterea esser de anglese, proque il ha similaritates inter germano e anglese: fish, finger.
Ma nos anque trova parolas purmente anglese como "jes" del anglese "yes" =si.

Le parola "dungito" veni del german "dingen", ma in le forma esperantistic illo anque resimila "dung" que e in germano e anglese significa stercore.

Nos trova un parola multo commun del greco (non includite in le lista de 100 parolas): "kaj" (και, pronunciate kié in greco) con le signification "e", como in "pomos e piras". Anque le plural "-oj" (fingroj=digitos) es inspirate de un forma plural del greco.

Le grammatica e vocabulario de Esperanto es vermente interessante, ma io debe limitar me.

Alora nos finira con le question: quanto comprensibile es Esperanto pro un interlinguista?
Naturalmente on recognosce multissime parolas, ma proque le grammatica es multo differente a lo de Interlingua, le comprension es multo limitate.
Le similaritate procentual del vocabulario placia Esperanto le plus proxime a romaniano, que anque ha un grammatica differente de Interlingua. Ergo io suppone que Esperanto es tanto comprensibile como romaniano (ma plus facile a apprender!)

Le proxime vice io comparara Interlingua con Ido. Isto es le Esperanto reformate. Como nos memora, "-ido" significa prole. (Le suffixos pote esser parolas independente in Esperanto!)
Esperanto, Ido e Interlingua es le tres plus usate linguas international auxiliar. (Esperanto essente multo plus grande que Ido e Interlingua)

Quanto dissimilar es Esperanto e Ido? Esque le vocabulario de Ido es plus similar a lo de Interlingua?
Nos videra in januario!

Kaleidoscopic peculiaritates

Trans un kaleidoscopio io spectava:

videva cosas que io non expectava

Luce entrava trans plure aperturas

lassante me vider fragmentos de verdura

Triangulos, hexagonos

e altere polygonos

Verde, jalne lumine

planta un micre semine

in mi phantasia, que es vermente

le kaleidoscopio de mi proprie mente

e me monstra multe mystic imagines,

peculiaritates, facies sin nomines

Tosto hiberno

Tosto hiberno

-frigide inferno

o un saison

de activation?

Skiar, patinar,

divertente se ben,

natal celebrar

e Silvestre tamben,

le hiberno rende

bastante placente

Qui le chance prende

se amusa, vermente!

Le "interlingua" de Google

Chronica publicate in Panorama in interlingua, no. 3/2017

In novembre 2016, Google scribeva in su blog research.googleblog.com que le nove systema computatorial pro traduction automatic,"Google Neural Machine Translation (GNMT)" , habeva inventate su proprie "interlingua". Le equipa de recerca habeva experimentate con le nove systema, le qual analysa traductiones in reguardo de integre phrases e contextos, faciente le traductiones de plus in plus melior e accurate. Illes comparava traductiones inter tres linguas: anglese, japonese e coreano. Le systema analysava traductiones inter anglese e le duo linguas asiatic, ma non inter japonese e coreano. Postea illo debeva traducer inter japonese e coreano, e le resultato era multo bon. In le experimento, le systema faceva isto sin information super previe traductiones inter le duo linguas! Le recercatores alora concludeva que GNMT habeva create su proprie "interlingua", un forma de codice semantic que possibilisa iste nove forma de traduction machinal.

Gedalyah Reback in geektime.com se opponeva contra le idea que le systema in se mesme habeva create alique. Secundo ille le simple facto es que, como in le caso de homines, quanto plus linguas le systema sape, tanto plus melior deveni le comprension de nove linguas. Sin reguardo al facto si le systema habeva o non habeva create "un interlingua", le facto remane que Google Translate deveni melior con cata anno. Ma quando illo comenciara traducer de e a Interlingua? Io scribe Interlingua con majuscula, proque il me sembla importante marcar le differentia inter Interlingua de IALA e "un interlingua", le qual Oxford Dictionary defini como "un lingua artificial, inventate pro traduction machinal, le qual face explicite le distinctiones necessari pro traduction successose a un lingua de destination, mesmo ubi illos non son presente in le lingua de fonte."

Interlingua es un nomine popular. Il anque ha le Interlingua de Peano, melior cognoscite como "Latino sine flexione" e le interprisa "Interlingua" que insenia anglese.
Le facto que le nomine interlingua es ambigue pote esser e bon e mal pro Interlingua. Le bon cosa es que homines pote trovar nostre lingua per hasardo, quando illes se occupa con traductiones machinal o quando illes apprende anglese. Le mal cosa es que a vices homines pote confunder nostre Interlingua con altere cosas e perder le opportunitate de apprender lo.

In le futuro proxime, systemas como GNMT potera facer functionante e usabile traductiones in le campo technic o pro besonios de communication quotidian. Forsan in le futuro plus distante, artificial intelligentias potera facer bon traductiones de poesia e belletristica. Ma mesmo tunc, Interlingua de IALA non devenira inactual. Illo non solmente es un lingua pro fines practic, illo es un interlingua non pro machinas, ma pro homines. Illo nos da ver comprension interlingual e intralingual. Certe cosas non pote esser substituite per machinas.

Nonobstante isto, io me gaudera multo le die quando interlingua de Google potera traducer a Interlingua de Gode. Io suspecta que on debe haber un certe amonta de textos in Interlingua in le rete, assi que Google Translate potera facer su analyse profunde de parolas, phrases e contextos. Alora, que nos scribe e scribe e scribe! Con cata parola que nos scribe in Interlingua, nostre lingua cresce e gania terreno. 

Similaritate Interlingua / romaniano

Isto es le none parte in mi serie de comparationes inter Interlingua e altere linguas. In le previe comparationes io ha comparate iste linguas:

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Pro anglese e espaniol io primo usava differente vocabularios del cento parolas plus commun. Ma il esseva difficile trovar un tal lista pro portugese. In vice io trovava un lista con cento parolas interessante e representative, e decideva usar lo pro tote le comparationes. Dunque io usava iste lista pro facer nove comparationes pro anglese e espaniol.
Le lista veni de iste adresse:
https://www.portuguesepod101.com/portuguese-word-lists/?page=1

Grande similaritate da 1 puncto, similaritate partial 0,5 punctos e nulle similaritate 0 punctos. Usante le lista de 100 parolas on obtene un correspondentia inter le punctos e le percentos.

Evalutar similaritate e comprensibilitate inter parolas plus o minus similar es difficile. Si vos discoperi evalutationes erronee, per favor commenta e io va corriger le errores.
Quando io es insecur del pronunciation de un parola io usa forvo.com pro controlar lo.

Iste comparationes non es scientific, ma da un resultato approximative.

In iste none parte io compara Interlingua con romaniano:

1. septimana - săptămână 1
2. anno - an 0,5
3. hodie - azi 0
4. deman - mâine 0
5. heri - ieri 1
6. calendario - calendar 1
7. secunda - secundă 1
8. hora - oră 1
9. minuta - minut 1
10. horologio - ceas 0
11. poter - putere 1
12. usar - a folosi, a utiliza 0,5
13. facer - a face 1
14. ir - a merge 0
15. venir - a veni 1
16. rider - a râde 0,5
17. vider - a vedea 0,5
18. longe - lung/-ă 1
19. parve - mic/-ă 0
20. bon - bun/-ă 1
21. belle - frumos/-oasă 0
22. fede - urât 0
23. difficile - dificil/-ă 1
24. facile - simplu/-ă 1 (=simple)
25. mal - rău 0
26. proxime - apropiat/-ă 0
27. placer - plăcere 1
28. salute - Bună (ziua) =bon (die) 0,5
29. die - zi 0
30. tarde - târziu 0
31. nocte - noapte 1
32. toto - tot 1
33. gratias - mulţumire 0
34. no - nu 1
35. deliciose - delicios/-oasă 1
36. io - eu 0,5
37. (io) es - (eu) sunt 0
38. adeo - la revedere (=revider) 0,5
39. si - da 0
40. lunedi - luni 0,5
41. martedi - marţi 0,5
42. mercuridi - miercuri 1
43. jovedi - joi 0
44. venerdi - vineri 0,5
45. sabbato - sâmbătă 0,5
46. dominica - duminică 1
47. maio - mai 1
48. januario - ianuarie 1
49. februario - februarie 1
50. martio - martie 1
51. april - aprilie 1
52. junio - iunie 1
53. julio - iulie 1
54. augusto - august 1
55. septembre - septembrie 1
56. octobre - octombrie 1
57. novembre - noiembrie 0,5
58. decembre - decembrie 1
59. zero - zero 1
60. un - unu 1
61. duo - doi 0,5
62. tres - trei 1
63. quatro - patru 0
64. cinque - cinci 0,5
65. sex - şase 0
66. septe - şapte 0,5
67. octo - opt 0
68. novem - nouă 0
69. dece - zece 0,5
70. caffe - cafea 1
71. bira - bere 0,5
72. the - ceai 0
73. vino - vin 1
74. aqua - apă 0
75. carne - carne 1
76. porco - porc 1
77. pullo - pui 0
78. agno - miel 0
79. pisce - peşte 0,5
80. pede - picior 0
81. gamba - picior 0
82. capite - cap 0,5
83. bracio - braţ 0,5
84. mano - mână 0,5
85. digito - deget 0,5
86. corpore - corp 1
87. stomacho - stomac 1
88. dorso - spate 0
89. pectore - sân 0
90. infirmera - infirmieră 1
91. empleato - angajat 0
92. policiero - poliţist 1
93. cocinero -     bucătar 0
94. ingeniero - inginer 1
95. medico - medic 1
96. gerente - manager 0
97. professor - profesor 1
98. programmator - programator 1
99. venditor - vânzător 0,5
100. scriptor - scriitor 1

Similaritate Interlingua/romaniano: 58,5 punctos/percentos

Quanto grande es le similaritate comparate con le altere linguas investigate usque nunc?

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Romaniano (Similaritate: 58,5 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Nos vide que le linguas romance se placia in le summitate del lista.
Isto esseva expectate. On clarmente vide que romaniano es un distinctemente romance lingua, con plus grande similaritate in le vocabulario con Interlingua que francese!

Io ha legite que un interlinguista svedese discoperiva que romanianos comprendeva Interlingua melior que anglese in un evenimento de sport. Ma io non pote evalutar quanto grande es iste comprension. Naturalmente, si le parlator romanian anque cognosce un altere lingua romance, le comprension deberea esser extense.

Io non ha studiate romaniano, ma ha probate leger textos romanian. Io debe confessar que le comprension es fragmentari. Io comprende multe parolas ma le grammatica obscura le signification.
Romaniano ha un grammatica plus complexe que per exemplo italiano o espaniol.
Durante centenas le lingua ha essite circumferite de linguas slave, le quales ha habite un grande influentia al vocabulario e phonetica.
Quando io ha audite romaniano, io non ha comprendite multo. Io ha comprendite certe parolas latinesc ma le senso me ha escappate.

In le lista de 100 parolas nos vide un par parolas slave:
(ro) ceas / (russo) часы (chasý) / (ia) horologio
(ro) da / (ru) да (da) / (ia) si
(ro) ceai / (ru) чай (chai) / (ia) the

Ma le majoritate del parolas in iste comparation es de origine latin. Nonobstante, secundo un investigation de Dimitrie Macrea in 1961, 11,5% del vocabulario es de origine slave, principalmente del Lingua slavonic ecclesiastic ancian, bulgaro e serbo.
https://en.wikipedia.org/wiki/Romanian_language#Lexis

Multe parolas romance es imprestate in le tempore moderne, principalmente del francese, latino e italiano. Il anque ha parolas de greco, turco, hungaro e germano.

In certe parolas como
63. quatro - patru
67. octo - opt
on vide le similaritate, ma le cambio q/c->p in iste parolas obscura lor signification pro un auditor non accostumate.

Romaniano es un interessante lingua romance que merita plus de attention. Illo ha un fascinante historia e ha multe interessante characteristicas.

Le sequente vice io comparara Interlingua con un altere lingua que ha le majoritate del vocabulario del latino, ma anque multe parolas de francese, germano e anglese. Illo ha un multo flexibile grammatica e usa duo signos diacritic que nos anque ha vidite in romaniano, per exemplo in le parola "vânzător". Pote tu divinar qual lingua es isto?

Rosas rubre como sanguine

Rosas rubre como sanguine

cade del dense celo agitate

Le agulias acre de lumine

me impedi vider serenitate

Ma io pote sentir los

con digitos tremulante

quando cade illos

al terra spumante

Io vide multe cosas

sibyllin es le firmamento

eventos jam passate,

memorias de tormento

Tracias transparente

de cosas immentionabile

attendente patientemente

analyses ultra-habile

Pensatas - pinceles saturate

plena le aer con formas succose

Toto deveni nigre, rosate

le rosas nasce del sete penose

Le nove turre

Un turre illes voleva construer

que al fin le celo poterea attinger

ma le un le altere non comprendeva

communication impossibile esseva

De cata habitation

le mesme question:

-Can you imagine Babel's splendor?

-No!

-Можешь представить себе великолепие Вавилона?

-Нет!

-Peux-tu t'imaginer la splendeur de la tour de Babel ?

-Non!

-El tudod képzelni Bábel ragyogását?

-Nem!

-Riesci a immaginare lo splendore di Babele?

-No!

-Babel'in ihtişamını hayal edebiliyor musunuz?

-Hayır!

¿Te imaginas el esplendor de Babel?

-¡No!

In deos dissimilar illes credeva

a partitas disparate illes votava

Differente tweets illes legeva

Varie colores illes amava

Nunquam le turre complite sera

fisse le terra remanera

Le homines remane confuse, distracte

ma forsan le deos es satisfacte 

Un vespere autumnal

Le guttas de pluvia yo conta

que a tu capillos cade

susurra le vento e canta

Lentemente nos vade

Le celo es gris obscur

ma tu exclara le via

Tu mano non plus dur

sempre insimul nos sia!

Similaritate Interlingua / latino classic

Isto es le octave parte in mi serie de comparationes inter Interlingua e altere linguas. In le previe comparationes io ha comparate iste linguas:

Italiano ((Similaritate: 80 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo: (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Pro anglese e espaniol io primo usava differente vocabularios del cento parolas plus commun. Ma il esseva difficile trovar un tal lista pro portugese. In vice io trovava un lista con cento parolas interessante e representative, e decideva usar lo pro tote le comparationes. Dunque io usava iste lista pro facer nove comparationes pro anglese e espaniol.
Le lista veni de iste adresse:
https://www.portuguesepod101.com/portuguese-word-lists/?page=1

Grande similaritate da 1 puncto, similaritate partial 0,5 punctos e nulle similaritate 0 punctos. Usante le lista de 100 parolas on obtene un correspondentia inter le punctos e le percentos.

Evalutar similaritate e comprensibilitate inter parolas plus o minus similar es difficile. Si vos discoperi evalutationes erronee, per favor commenta e io va corriger le errores.
Quando io es insecur del pronunciation de un parola io usa forvo.com pro controlar lo.

Iste comparationes non es scientific, ma da un resultato approximative.

In iste octave parte io compara Interlingua con latino:

1. septimana - septimana, hebdomas 1
2. anno - annus 1
3. hodie - hodie 1
4. deman - cras 0
5. heri - heri 1
6. calendario - calendarium 1
7. secunda - temporis punctum 0
8. hora - hora 1
9. minuta - temporis momentum, minuta 1
10. horologio - horologium 1
11. poter - potere (latino vulgar), possum 1
12. usar - utor 0,5
13. facer - facere 1
14. ir - vadere (=vader) 1
15. venir - venire 1
16. rider - ridere 1
17. vider - videre 1
18. longe - longus 1
19. parve - parvus 1
20. bon - bonus 1
21. belle - pulcher 0
22. fede - fœdus [foidus], fedus 1
23. difficile - difficilis 1
24. facile - facilis 1
25. mal - malus 1
26. proxime - prope, iuxta 0,5
27. placer - voluptas 0
28. salute - salve, ave 0
29. die - dies 0,5
30. tarde - tardus 1
31. nocte - nox 0
32. toto - totum, omnia 1
33. gratias - gratia 1
34. no - non 1
35. deliciose - suavis, delicatus 0,5
36. io - ego 1
37. (io) es - (ego) sum 0
38. adeo - vale 0
39. si - ita (vero est) 0
40. lunedi - dies Lunae, feria secunda 0,5
41. martedi - dies Martis, feria tertia 0,5
42. mercuridi - dies Mercurii, feria quarta 0,5
43. jovedi - dies Iovis 0,5
44. venerdi - dies Veneris 0,5
45. sabbato - dies Saturni 0
46. dominica - dies Dominicus 1
47. maio - Maius 1
48. januario - Ianuarius 1
49. februario - Februarius 1
50. martio - Martius 0,5
51. april - Aprilis 1
52. junio - Iunius 1
53. julio - Iulius 1
54. augusto - Augustus 1
55. septembre - September 1
56. octobre - October 1
57. novembre - November 1
58. decembre - December 1
59. zero - nihil, nil 1
60. un - unus 0,5
61. duo - duo 1
62. tres - tres 1
63. quatro - quattuor 0,5
64. cinque - quinque 1
65. sex - sex 1
66. septe - septem 1
67. octo - octo 1
68. novem - novem 1
69. dece - decem 1
70. caffe - coffeum 0,5
71. bira - cervesia 0
72. the - thea 1
73. vino - vinum 1
74. aqua - aqua 1
75. carne - caro, carnis 0,5
76. porco - porcina 0,5
77. pullo - pullus 1
78. agno - agnus 1
79. pisce - piscis 1
80. pede - pes 0
81. gamba - crus 0
82. capite - caput 0,5
83. bracio - bracchium 1
84. mano - manus 0,5
85. digito - digitus 1
86. corpore - corpus 1
87. stomacho - stomachus 1
88. dorso - dorsum 1
89. pectore - pectus 0,5
90. infirmera - nutrix 0
91. empleato - operarius, laborator 0,5
92. policiero - vigil publicus 0
93. cocinero - coquus 0
94. ingeniero - machinator 0,5
95. medico - medicus 1
96. gerente - procurator 0
97. professor - professor 1
98. programmator - programmator 1
99. venditor - venditor 1
100. scriptor - scriptor 1

Similaritate Interlingua/latino: 73 punctos/percentos.

Le latino es un lingua ric, que esseva usate del antiquitate usque le tempore moderne. Publicationes scientific e legal principalmente esseva in latino usque le 19ne seculo, e postea gradualmente esseva reimplaciate per altere linguas. In le campo del religion illo ancora es activemente usate per le Ecclesia Catholic. Durante longe tempore le lingua se ha disveloppate e transformate, creante un multitude de synonymos.

Il ha un plus grande similaritate inter Interlingua e le latino vulgar o plus moderne. Seligente iste parolas, io ha trovate un grande similaritate, comparante con le latino usate in le antiquitate. Per exemplo "potere" es un forma del parola que solo appareva in le latino vulgar.
Io ha seligite le parolas plus moderne, proque comparante le previe linguas, io anque (naturalmente) usava le formas moderne.

Multe parolas ha un similar radice, ma differente terminationes. Illos tamen es facilemente recognoscibile:
parvus, longus, facilis, bonus, malus.

In certe casos como
26. proxime - prope, iuxta
36. io - ego
io ha date punctos proque un forma latin corresponde con un parola de Interlingua ben cognoscite.
"Prope" es difficile a recognoscer, ma "iuxta" es bon Interlingua, scribite como "juxta". "Ego" es usate per certe interlinguistas in vice de "io".

On vide que multe parolas de Interlingua veni directemente del latino, in le caso quando le linguas national ha disveloppate formas diverse, per exemplo:
(ia, lat) hodie, (esp) hoy, (por) hoje, (fr) aujourd'hui, (it) oggi.

Quanto similar es latino a Interlingua, comparante con le altere linguas investigate usque nunc?

Italiano (Similaritate: 80 punctos/percentos)
Latino (Similaritate: 73 punctos/percentos)
Espaniol (Similaritate: 65,5 punctos/percentos)
Portugese (Similaritate: 64 punctos/percentos)
Francese (Similaritate: 49,5 punctos/percentos)
Anglese (Similaritate: 31 punctos/percentos)
Germano (Similaritate: 24,5 punctos/percentos)
Russo (Similaritate: 17,5 punctos/percentos)

Comparante latino con tote le linguas de fonte e controlo nos vide que illo es le plus similar a Interlingua, post italiano. Isto monstra que latino es le ver fonte de Interlingua! Nostre lingua ha un minimal grammatica, ma quando al vocabulario, illo es multo conservative, retenente multe antique parolas. Illo non ha simplificate le orthographia, pro ameliorar le comprensibilitate e tracias etymologic, ma complicante le orthographar. Qual fortuna que il ha le corrector orthographic de Sr. Soreto!

Un persona qui parla latino comprende Interlingua multo ben, ma non perfectemente, proque le formas del verbos es modellate secundo le linguas moderne. Un parve exemplo:
veni - venit
veniva - veniēbat
venira - veniet
habeva venite - vēnerat

Un persona qui parla Interlingua non comprende latino tanto ben. Si, multe parolas es recognoscite, ma le senso es obscur, proque latino ha un complicate grammatica que modifica le terminationes del parolas in multissime manieras e le verbos es conjugate secundo persona e numero. Il anque ha formas del verbo incognite in Interlingua, como un ben disveloppate systema de subjunctivos e cosas como "imperativo futur" o "infinitivo perfecte".

Essente un lingua international, Interlingua tamen ha un vocabulario quasi purmente latino/grec. Isto crea un grande similaritate con latino e le linguas romance. Io lo ha comparate con le majoritate del grande linguas romance, ma non omne. Que nos non oblida romaniano, un lingua romance con circa 26 milliones parlatores. Iste lingua ha habite un grande influentia slave, et es difficile a comprender per parlatores de altere linguas romance. Ma quanto grande similaritate ha illo con Interlingua? Nos videra in novembre!

Le piano cantante

Cata clave es un tono
Cata tono es un color
Cata color es un sentimento
Cata sentimento es un speculo
que reflecte le radios innumerabile
del lucente anima del musica

Accordos sona
Colores se misce
Joia e dolo vade insimul
Le anima del musica
move mi manos
tocca le claves
balla trans cameras

Le piano canta
deveni mi voce
Parolas es superflue
solo remane...
musica

Detra vitros

De cata vitro

veni un differente lumine

Homines vive detra vitros

ma le celo sempre

los attende

Le lampas attende a esser

pharos in le obscuritate

Tote le alte cosas

que nos ha edificate

sperabilemente non collabera deman

ma solmente post mille annos

Le luce filtrate

attinge mi oculos,

attinge mi camera,

face un impression,

es conservate

Io sape que alcuno

specta trans su fenestra

ma io non sape trans qual,

mi vista divaga

al longe del domo

Io deberea continuar camminar

ma vole remaner

un momento plus,

il tardara

usque mi visita veniente

Alliteration polonese

Le lingua polonese ha un grammatica impressionante. Inter alia on ha septe casos e le verbos son conjugate secundo numero, persona e genere in un systema irregular con multe differente terminationes e duo aspectos: perfective e imperfective. Un systema de prefixos modifica le signification e nuances del verbos, per exemplo łamać, złamać e połamać significa rumper ma occurre in differente contextos e ha un poco differente connotationes. On non usa articulos e multe prepositiones e pronomines pote esser omittite, gratias al systema ric de casos, conjugationes e declinationes. Le adjectivos anque congrue secundo caso, numero e genere. On ha multe differente diminutivos pro cata parola, per exemplo kawa (=caffe) → kawka, kaweczka, kawusia, kawunia.

Il anque ha augmentativos como per exemplo chłop (=viro) → chłopisko (viro grande o crude).

Il ha un grande ricchessa lexical gratias al ric litteratura ab le medievo usque nostre dies, con multe maestros includente le laureatos del premio Nobel: Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz e Wisława Szymborska.

Toto isto possibilisa un equilibrio lingual inusual a scriptores talentose.

Un exemplo de isto es le romance "Pałer", per le satirico e designator Robert Szecówka-ROBS. Omne le parolas comencia con le littera 'p' e le longor es 20260 parolas! Gratias a isto le obra entrava al libro de records de Guinness in 2001.

Naturalmente le intriga es absurde e un poco fragmentate. Le thema principal es militaristic e tracta del fictive aventuras de Józef Piłsudski, le famose politico e militar.

Ecce le comencio del texto:

Pewnego październikowego poranka pan Piłsudski przeprowadzał pod Puławami planowy przegląd pułków piechoty.

Padało. Popelinowe płaszcze podchorążych powoli przemakały. Plutonowy Pazucha posłusznie podtrzymywał parasol ponad przecierającym przemęczone powieki Piłsudskim. Pułkownicy przygotowywali paradę przegrupowanego Pięćdziesiątego Piątego Pomorskiego Pułku Piechoty. Piłsudski powiedział poważnie podkomendnym:

-Panowie, pilnie przypominam priorytetowy problem: przyszła pora powszechnego postu, ponadto pokuty. Pogrzeszyliście przecież przez półrocze, prawda?

Traducite a Interlingua isto deveni:

Un certe matino in octobre senior Piłsudski apud Puławy exequeva le planate revista del regimentos del infanteria.

Il pluveva. Le cappottos de popelina del cadettos lentemente

esseva impregnate de aqua. Le commendante del peloton

Pazucha obedientemente susteneva le parapluvia super Piłsudski, qui fricava su exhauste palpebras. Le colonnellos preparava le parada del regruppate cinquanta-quinte pomeran regimento de infanteria. Piłsudski seriemente diceva al subcommandantes:

-Seniores, urgentemente io admone del problema prioritate:

Le tempore del quaresima general ha venite, e ultra isto del penitentia. Vos totevia ha peccate durante le passate medie anno, nonne? 

Chronica publicate in Panorama in interlingua, no.2/2017